Temel Filtrasyon Bilgileri
Resif akvaryumları için biyolojik, mekanik, kimyasal ve bunların çeşitli kombinasyonları da dahil olmak üzere çok çeşitli filtrasyon şekli vardır. Başarılı bir resif akvaryumu için tüm filtrasyon çeşitleri yardım edebilirken, bunların içinde biyolojik filtrasyon yaşam ve canlıların sağlığı için en önemlisidir. Bir akvaryumda, yer alan kimyasal sürecin ve canlıların yarattığı atıkları ortadan kaldırmak için yeterli biyolojik filtrasyonumuz olduğundan emin olmalıyız.

Biyolojik Filtrasyon
Biyolojik filtrasyon, bir atık formunu (amonyak) diğerine döndürmek için canlı organizmaları kullanan yöntemdir. Amonyak gibi daha zehirli bir formun, nitrit veya nitrat iyonları gibi daha az zehirli bir forma dönüşmesi akvaryumumuzun hayatta kalması için kritiktir.

Nitrifikasyon
Toksinler, havadan toz olarak, bulaştırıcılarla veya birçok başka formda gelebildiği halde, amonyak muhtemelen en önemlisidir. Toksik amonyak akvaryumda balık artıkları, çürüyen yemler veya diğer organik materyaller tarafından birikir. İlaveten, amonyak birçok deniz hayvanının idrarının ana bileşenidir. Amonyak balık dokusuna zarar verebilir, kan akımındaki oksijen seviyesini bozar ve hastalığa neden olacak strese veya hayvanın ölümüne neden olabilir. Çoğu deniz canlısına zehirli olduğu için akvaryum suyundan çıkarmak veya etkisiz kılmak için bir yol olmalı. Burası biyolojik filtremizin bir parçası olan bakterilerin oyuna girdiği yerdir. “Döngü” denilen süreç, amonyağı nitrite ve sonra nitriti nitrata dönüştüren bakterilerin filtre yatağında kuruluşuna dayanır. Bir akvaryumun döngüsü tamamlandıktan sonra, bakteriler akvaryumda substrata (kayalar, kum hatta cam gibi yüzeyler) yayılmış olacaktır ve hayvan hayatı desteklenebilir.

Amonyağı tüketip nitrite dönüştüren, akvaryumlarımızda nitrifikasyon döngüsünün ilk adımından sorumlu bakteri, Nitrosomonas, Nitrosospira, Nitrosococcus, Nitrosolobus ve diğer takımlardan değişik cinslerdendir. Bu nitratlaştıran bakteriler aerobiktir yani yaşamaları için oksijene ihtiyaçları vardır. İyi akıntılı bir akvaryumda, bu bakteriler uygun tüm su ile teması olan tüm uygun yüzeylere yerleşecektir.

Nitrifikasyon döngüsünde gereken diğer grup bakteri de biraz önce tartışılan nitriti nitrata dönüştürmekle sorumludur. Bu, Nitrobacter, Nitrosospira, Nitrocystis, Nitrococcus ve diğer takımlardan sayısız bakteri cinsi tarafından tamamlanır. Nitrit de, suda yaşayan birçok canlı formu için zehirlidir ve balığın kan akımındaki oksijen tutulum kapasitesini düşürür. Çok şükür, bu bakteriler nitrifikasyon döngüsü tamamlanmış akvaryumlarda nitriti düşük seviyelerde tutar.

Amonyak ve nitrite göre nitrat daha az zararlı olsa da, balığın sağlığına etki eden aşırı alg problemine neden olabilir. Algler, temel besin olarak nitrata ihtiyaç duyarlar. Resiflerimizde eğer 5 ppm den fazla nitrat birikimine izin verirsek, suyu kirleterek baktığımız mercanlara etki edebilir ve mercan dokularının algsel aşırı büyümesini harekete geçirebilir. Bu artık ürün, nitrifikasyon döngüsünün son ürünü, su değişimi, kimyasal yüze çekme, protein toplayıcı, alg filtrasyonu ile kaldırma veya eritilmiş besin kaynağı olarak kullanan diğer organizmalar yollarıyla yok edilebilir.

Denitrifikasyon
Bakterilerden bahsettiğimizden, akvaryumumuzda bulup denitrifikasyon yapan birçok bakteri formunun bazılarından da bahsedeceğiz: Micrococcus, Pseudomonas, Denitrobacillas, Bacillus ve diğerleri. Bunlardan bazıları anaerobik (çok az veya hiç oksijen istemiyor) ve bazıları aerobik. Bakteri takımı, Thiobacillus, sekiz tür içerir. Bu özel bakteriler akvaryumlarımızda nitratı azaltmak için, az oksijenli bölgelerde sülfid, kükürtlü sülfat ve bisülfit gibi organik sülfür bileşiklerini substrat olarak kullanır. Bakteri nitratı tüketip su hareketi ve havalandırma ile havaya karışan nitrojen gazına çevirir. Bu bakteriler için uygun bazı substratlar canlı kayaların merkezindeki veya kum yatağındaki derin katmanlardaki az oksijenli bölgelerdir.

Bu mükemmel bakterilere artık sahibiz, onları nereye koyarız?
Nitratlaştıran bakteriler kolonileşmek ve çoğalıp akvaryumdaki atıkları (nitrojen bileşikleri) dönüştürmede etkili olmaları için bir yere ihtiyaç duyar. Kolonileşmeleri için kullanılan malzeme veya substrat, kum, kaya bio-ball gibi insan yapımı ürünler veya diğer filtre malzemelerinden ibaret olabilir. Bir resif akvaryumu sahibinin esas ilgisi başarılı bir resif akvaryumu olduğundan daha doğal substrat formları kullanmak istenir. Bizim hayvanlarımız hem canlı kaya hem de canlı kum içeren bir okyanustan geliyorlar ve doğal filtrasyon yolları kullanmak onların orijinal çevresini daha fazla taklit etmemize yarayacaktır. Doğal substrat formları biyolojik filtrasyonun temelini oluşturan canlı kaya ve canlı kumdan ibarettir. Bir dip notu, mercan yüzeyleri de bakteri kolonileşmesi için mükemmel bir substrat.

Canlı Kaya
Canlı kayalar mikroskobik bakteriler ve deniz organizmaları ile dolu kalsiyuma dayalı mercan iskeletlerinden ibarettir. Canlı kayanın gözenekli bir yapısı olduğundan mikroskobik nitratlaştıran bakterilerin kolonileşmesi için geniş aerobik bir yüzeyi vardır. Canlı kayanın diğer bir özelliği denitrifikasyonun oluşabileceği bölgeler sağlayabilmesidir. Canlı kayaların aerobik yüzeylerinin altı, yararlı denitrifikasyon yapan bakterilerin kolonileşmesi için uygun, çok az oksijenin bulunduğu alanlardır.

Canlı Kum
Canlı kum, mikroskobik bakteriler ve deniz mikroorganizmaları ile dolu, okyanustan toplanmı_ kumdan ibarettir. Canlı olmayan kumlar da bakteriler ve organizmalar ile doldurularak canlı kuma dönüştürülebilir. Bir akvaryum için gelecek bir yazıda bahsedilebilir sayısız yararına ilaveten, kum nitratlaştıran bakteriler için mükemmel bir substrat. Doğal olarak, bir akvaryumun altını kaplayan kum yüzey alanı çok geniş ve efektif bir biyolojik filtre olmasına izin verir. 10 cm veya daha derin kum kullanıldığında canlı kaya gibi kum da mükemmel bir denitrifikasyon filtresi olarak çalışır. Kum o kadar elverişli ki, denitrifikasyon tek bir kum tanesinde bile gerçekleşebilir.

Kimyasal Filtrasyon
Kimyasal filtrasyon, organik veya sentetik bileşikleri kullanarak akvaryum suyundan katışıkları kaldırma işlemidir. Kimyasal filtrasyonun daha sık görülen iki formu; tanecikli aktif karbon ve moleküler yüze çekme filtreleridir.

Tanecikli Aktif Karbon (Granular Activated Carbon – GAC)
GAC normalde kimyasal filtrasyon adı altında sınıflandırılırken, biraz da mekanik filtrasyon.özelliği vardır. Tanecikli aktif karbon organik bir sünger gibidir. Karbon partikülleri yakalamasına izin veren bir çok gözeneğe sahiptir. Atıkları yakalama görevine emilme denir. Karbonun, fosfat, organik asitler, proteinler, bakır gibi metaller ve akvaryumda bulunan antibiyotik bileşikleri gibi belli katışıklık formlarını çekme gibi kimyasal özellikleri de vardır. Bu katışıklıkları çekme işlemine yüze çekme denir. Karbonun en iyi yönlerinden biri genelde resif akvaryumu bakanlar tarafından görülen suya hafif sarı rengi veren organik asitlerin yok etmesi.

Emilme bir süngerle aynı şekilde çalışan bir işlemdir. işlem arabanızı bir süngerle yıkamayla karşılaştırılabilir. Arabaya sprey sıkılır daha sonra sünger yüzeyin üstünden geçer, kiri toplar fakat suyu geride bırakır. Akvaryumda, aynı şekilde, su artık partikülleri yakalayan bir araca (GAC) doğru gönderilir, aracın çıkarılması yakalanmış partiküllerin de onunla birlikte gelmesine neden olur.

GAC değişik yollarla kullanılabilir. Bir kutu filtrenin içine yerleştirilebilir filtreye çekilen tüm su maksimum temas zamanı için bunun içinden geçer. Akıntının etrafına ve üstüne doğru olduğu dekorun arkasına veya filtre tankına konularak da pasif olarak konulabilir. Suyu GAC’a doğru vermek emilme ve yüze çekilmenin en iyi yolu diye düşünülse de öncellikle yüze çekilme özelliğinden pasif olarak kullanıldığında da iyi çalışacaktır.

Moleküler Yüze Çekme Filtreleri
Poly-Bio-Marine’den PolyFilter™ gibi kimyasal bağ kullanarak katışıklıklıları veya artık besinleri akvaryum suyundan çeken moleküler yüze çekme filtreleri karbon benzer şekilde çalışır. Bileşimine bağlı olarak, bakır veya diğer metaller gibi toksinleri veya fosfat gibi artık besinleri kaldırmak için özel olarak yapılabilir. Bu tip filtrasyon normalde kısa süreli kullanılır ve en fazla akvaryuma kaza ile girmiş artık organik atığın veya toksinlerin çabucak kaldırılması için kullanmakta uygundur. Daha uzun süreli kullanılabileceği gibi, bir emilme filtresinin devamlı sorunlu seviyelerdeki bazı maddeleri kaldırmasına güvenmek yerine problemin kaynağını bulmak daha iyidir.

Mekanik Filtrasyon
Mekanik filtrasyonun esas işlevi büyük partikülleri çürümeden önce sudan çıkarmaktır. Filtre süngerleri, elyaf, mikron filtreleri mekanik filtrasyon malzemelerinden sık görülen formlarından. Bir resif akvaryumda mekanik filtrasyon kullanılabilirken, doğru kullanılmadığında zararlı olabilir. Eğer mekanik filtrasyon malzemesi sık sık temizlenmezse, filtre tarafından yakalanmış partiküller çürüyüp akvaryumu kirletecektir. Mekanik filtrenin sudan büyük partikülleri çıkartmak için kullanılabileceği zamanlar da vardır. Yeni bir akvaryumdan oturmamış kumu veya çok fazla partikül ortaya çıktığında (örnek; kum yatağını veya canlı kayaları karıştırmak) bunları kaldırmak mekanik filtrelerin yararlı olabileceği olaylardır.

Protein Toplama
Protein toplama, filtrasyonun en popüler ve etkin yollarından biridir. Protein toplamanın bir avantajı biyolojik filtre tarafından parçalanmadan önce organikleri ve atık maddeleri akvaryumdan uzaklaştırma özelliğidir.

Toplama işlemi şunları içeriyor

· Su ve büyük miktarda hava sütun şekilli bir cihaza atılıyor
· Hava ve tuzlusu şiddetlice birbirine karıştırılıyor, baloncuklar oluşuyor
· Baloncuklar organikleri ve proteinlerle kaplanmış oluyor (yüze çekilme), köpük oluşuyor
· Köpük sütundan organiklerin ve proteinlerin sudan çıkarıldığı akvaryumun dışına yerleştirilmiş bir toplama kabına yükseliriyor.

Resif akvaryumunda protein toplamanın diğer bir avantajı havanın suya karışımı sudaki oksijen miktarını yükseltir bu da sırasıyla akvaryum canlılarının sağlığına yararlıdır.

Sonuç Olarak
Biyolojik filtrasyon akvaryumdaki yaşamı korumak için gereklidir, kimyasal filtrasyon akvaryumumuzdan katışıklıkları çıkarmak için yardımcı olabilir ve protein toplama sürekli atık çıkarmakta yardım edebilirken diğer mekanik filtrasyon formları özel durumlarda büyük partiküllerin çıkarılmasında yardımcı olabilir.

Referanslar:
-Moe Jr., M. A. 1992. The Aquarium Reference – Systems and Invertebrates”. Green Turtle Publications. Plantation. pp170-178.
-ReefKeeping Magazine™